کد اخلاق و شرایط اخذ آن چیست؟
مقدمه
اخیراً مباحث مربوط به رعایت ملاحظات اخلاقی در پژوهش به خصوص پژوهش‌های بالینی اهمیت بسیار زیادی پیدا کرده است. برای بسیاری از مجلات، پذیرش مقالات دانشجویان منوط به ارائه کد اخلاق است. متاسفانه بسیاری از دانشجویان بدون اخذ کد اخلاق، فعالیت پژوهشی خود را آغاز می‌کنند و نگارش مقاله خود را انجام می‌دهند. این دانشجویان برای چاپ مقالات خود با مشکلات جدی مواجه می‌شوند و در بیشتر مواقع نمی‌توانند مقالات خود را به چاپ برسانند.
باید به این مورد مهم اشاره کنیم که اخذ کد اخلاق، باید پیش از شروع تحقیقات بالینی و یا ارسال پرسشنامه برای سایرین انجام شود.
تمامی دانشجویان تحصیلات تکمیلی حوزه‌های علوم پزشکی، روانشناسی سلامت، روانشناسی بالینی و تربیت بدنی ملزم به اخذ کد اخلاق هستند.
ولی کد اخلاق واقعاً چیست و چرا اخد آن الزامی است؟ دانشجویان دانشگاه آزاد چگونه باید کد اخلاق را اخذ کنند؟ در ادامه ما به این پرسشها پاسخ می‌دهیم.
ملاحظات اخلاقی چیست؟
ملاحظات اخلاقی در پژوهش، مجموعه‌ای از اصول و ارزش‌هایی است که محققان باید در انجام تحقیقات خود رعایت کنند. این ملاحظات به‌منظور محافظت از حقوق و منافع ذی‌نفعان پژوهش، از جمله شرکت‌کنندگان در پژوهش، جامعه، و خود محقق تدوین شده است. اگر پژوهشی ملاحظات اخلاقی را رعایت کرده باشد، برای آن یک کد، به عنوان کد اخلاق اخذ می‌شود.
مهمترین اصول برای اخذ کد اخلاق چیست؟
مهمترین اصول برای اخذ کد اخلاق در پژوهش عبارت‌اند از:
احترام به حریم خصوصی: محققان باید از جمع‌آوری و استفاده از اطلاعات شخصی افراد بدون رضایت آنها خودداری کنند.
آزمایش بی‌خطر: محققان باید از انجام آزمایشاتی که برای شرکت‌کنندگان خطرناک است خودداری کنند.
اعلام منافع بالقوه: محققان باید در صورت وجود هرگونه منافع شخصی یا مالی در نتایج پژوهش، آن را به ذی‌نفعان پژوهش اعلام کنند.
مشارکت آگاهانه: محققان باید از شرکت‌کنندگان در پژوهش اطمینان حاصل کنند که اطلاعات کافی در مورد پژوهش را دریافت کرده‌اند و به طور آگاهانه در پژوهش شرکت می‌کنند.
رازداری: محققان باید از افشای اطلاعات شخصی شرکت‌کنندگان در پژوهش بدون رضایت آنها خودداری کنند.
علاوه بر این اصول کلی، ملاحظات پژوهشی ممکن است شامل اصول و ارزش‌های دیگری نیز باشد که باتوجه‌به نوع پژوهش و ذی‌نفعان آن تعیین می‌شود. به‌عنوان‌مثال، در پژوهش‌هایی که با کودکان انجام می‌شود، رعایت اصول خاصی مانند حفاظت از کودکان از آسیب‌های جسمی و روانی ضروری است.
رعایت ملاحظات پژوهشی و اخذ کد اخلاق، در پژوهش اهمیت زیادی دارد و به حفظ اعتبار و ارزش پژوهش کمک می‌کند. همچنین، رعایت این ملاحظات به محافظت از حقوق و منافع ذی‌نفعان پژوهش کمک می‌کند و به اطمینان از انجام پژوهشی مسئولانه و اخلاقی منجر می‌شود.
نهادهای متولی صدور کد اخلاق در ایران کدام‌ها هستند؟
در ایران، ملاحظات اخلاقی در پژوهش توسط نهادهای مختلف، از جمله وزارت بهداشت، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه‌ها، و انجمن‌های علمی تدوین شده است. محققان ایرانی باید در انجام تحقیقات خود از این ملاحظات پیروی کنند. به طور خاص، وزرات بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، متولی صدور کد اخلاق است. این کد توسط کمیته‌هایی به نام کمیته اخلاق در پژوهش صادر می‌شود.
در اینجا چند نکته برای رعایت کد اخلاق در پژوهش آورده شده است:
- قبل از شروع پژوهش، از کد اخلاق در پژوهش آگاه شوید و آن را مطالعه کنید.
- در مورد اصول و ارزش‌های کد اخلاق با شرکت‌کنندگان در پژوهش صحبت کنید و آنها را از اهمیت رعایت این اصول آگاه کنید.
- در صورت بروز هرگونه مشکل یا ابهام در مورد رعایت کد اخلاق، با یک متخصص اخلاق در پژوهش مشورت کنید.
روند اخد کد اخلاق برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی
دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی، باید پروپوزال خود را در گروه آموزشی مطرح کنند. گروه آموزشی باید محتوای پروپوزال را بررسی کند و چنانچه ملاحظه شد که در انجام پژوهش رعایت ملاحظات اخلاقی بالا الزامی است، باید نسبت به اخذ کد اخلاق اقدامات لازم را انجام دهد.
تاکید می کنیم تمامی دانشجویان رشته‌های حوزه پزشکی، روانشناسی سلامت، روانشناسی بالینی و تربیت بدنی ملزم به اخذ کد اخلاق برای پروپوزال خود هستند.
چنانچه برای چاپ مقالات خود در رشته‌های روانشناسی نیاز به مشاوره دارید، با ما تماس بگیرید.
